Już od 1 października 2025 roku Polska dołącza do grona państw europejskich, w których funkcjonuje system kaucyjny. Oznacza to, że kupując napoje w określonych opakowaniach, zapłacimy dodatkową kaucję, którą później odzyskamy, oddając puste butelki i puszki w wyznaczonych punktach. To zmiana, która dotyczy każdego z nas. Jej głównym celem jest ograniczenie ilości odpadów i zwiększenie poziomu recyklingu.  

Czym dokładnie jest system kaucyjny i jak działa? 

System kaucyjny to prosty mechanizm – do ceny napoju doliczana jest niewielka opłata w formie kaucji. Konsument płaci ją przy kasie, a następnie odzyskuje po zwrocie pustego opakowania.  

Opakowania objęte systemem i kwoty kaucji 

• Butelki plastikowe do 3 litrów – 50 groszy
• Puszki metalowe do 1 litra – 50 groszy
• Butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra – 1 zł 

Ważne jest to, że kaucja pobierana będzie dopiero przy kasie i nie zostanie uwzględniona w cenie podstawowej napoju na półce. Dzięki temu konsument wyraźnie zobaczy, że część wydanej kwoty to depozyt, który może w prosty sposób odzyskać. 

Gdzie można oddać opakowania? 

Punkty zbiórki zostały zaplanowane tak, aby każdy miał do nich łatwy dostęp. Przede wszystkim obowiązek przyjmowania pustych opakowań mają sklepy o powierzchni powyżej 200 m², które oferują napoje objęte systemem. To oznacza, że w praktyce w każdym większym supermarkecie będziemy mogli oddać butelki i puszki. 

Oprócz tego do systemu mogą dołączyć również mniejsze sklepy zwłaszcza te, które sprzedają szklane butelki wielokrotnego użytku. Coraz popularniejsze będą też automaty kaucyjne, które w wygodny sposób przyjmą opakowania, a w zamian wydrukują bon do realizacji w kasie. 

Nie zabraknie również punktów gminnych. Zgodnie z przepisami w każdej gminie musi powstać co najmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki. Dzięki temu system będzie działał nie tylko w dużych miastach, ale także w mniejszych miejscowościach. 

Dlaczego wprowadza się system kaucyjny? 

Powody wprowadzenia systemu są zarówno ekologiczne, jak i ekonomiczne. Polska musi dostosować się do unijnych wymogów w zakresie gospodarowania odpadami, ale równie ważne są korzyści odczuwalne na co dzień. 

• Oszczędność surowców – odzyskane butelki i puszki mogą zostać ponownie wykorzystane w produkcji, co ogranicza wydobycie nowych surowców.
• Czystsze środowisko – mniej porzuconych opakowań na ulicach, w lasach czy nad wodą.
• Nowe nawyki – system zachęca do postrzegania opakowania jako wartościowego materiału. 

Warto dodać, że cele wyznaczone na kolejne lata są bardzo ambitne: do 2025 roku co najmniej 77% opakowań ma być zbieranych selektywnie, a do 2029 roku aż 90%. To oznacza, że system ma realną szansę diametralnie zmienić sposób, w jaki jako społeczeństwo podchodzimy do recyklingu. 

Oznakowanie opakowań – jak je rozpoznać? 

Każde opakowanie objęte systemem kaucyjnym będzie oznaczone specjalnym logotypem. To kluczowa informacja dla konsumenta – tylko takie butelki czy puszki będzie można zwrócić i odzyskać za nie pieniądze. 

Przedsiębiorcy wprowadzający napoje na rynek mają obowiązek umieszczania na etykiecie czytelnej informacji o kaucji i jej wysokości. Dzięki temu konsument nie będzie miał wątpliwości, czy dany produkt podlega systemowi. 

Najczęstsze pytania o system kaucyjny 

1. Czy system kaucyjny obejmuje wszystkie napoje? 

Nie, system nie obejmuje wszystkich kategorii produktów. Z obowiązku wyłączono m.in. opakowania po produktach mlecznych. Oznacza to, że butelki po wodzie, sokach czy napojach gazowanych będą objęte kaucją, ale już karton mleka czy kefir nie. Warto zwracać uwagę na oznaczenia na opakowaniu – to one rozstrzygają, czy odzyskamy pieniądze. 

2. Czy muszę mieć paragon, aby odebrać kaucję? 

Paragon nie będzie wymagany. To ważna zmiana w stosunku do niektórych wcześniejszych rozwiązań. Oddając butelkę lub puszkę z odpowiednim oznaczeniem, odzyskasz kaucję niezależnie od tego, gdzie dokonałeś zakupu.  

3. Czy mogę oddać opakowania w dowolnym sklepie? 

Tak, ale pod pewnymi warunkami. Każdy sklep o powierzchni powyżej 200 m², który sprzedaje napoje w opakowaniach objętych systemem, ma obowiązek przyjmować zwroty. Mniejsze sklepy mogą dobrowolnie dołączyć, ale nie muszą. W praktyce oznacza to, że w większości supermarketów i wielu osiedlowych punktach będziemy mogli oddać opakowania. 

4. Co jeśli opakowanie jest zgniecione? 

Opakowania muszą być w całości, aby system mógł je zidentyfikować. Zgniecione butelki czy puszki nie zostaną przyjęte, ponieważ trudno byłoby sprawdzić ich pojemność czy oznaczenie systemu. Warto więc pamiętać, aby nie niszczyć opakowań przed oddaniem – to ułatwi ich recykling. 

5. Jakie kwoty obowiązują za poszczególne opakowania? 

Wysokość kaucji jest zróżnicowana w zależności od rodzaju opakowania. Za butelkę PET i puszkę otrzymamy 50 groszy, natomiast za szklaną butelkę wielokrotnego użytku – 1 zł. Kwoty te są na tyle atrakcyjne, że nawet kilka zwróconych opakowań może dać odczuwalny zwrot dla domowego budżetu. 

6. Czy sklepy mogą uzależniać wypłatę kaucji od zakupów? 

Nie, to niedozwolone. Sklep ma obowiązek wypłacić kaucję w formie gotówki lub bonu, który można wymienić na pieniądze. Nie może uzależniać jej zwrotu od dokonania dodatkowych zakupów. To gwarantuje konsumentowi pełną swobodę i przejrzystość całego procesu. 

7. Co z opakowaniami bez oznaczenia systemu? 

Opakowania bez logotypu systemu nie będą objęte kaucją. W praktyce oznacza to, że nie odzyskamy za nie pieniędzy. Dlatego w okresie przejściowym, gdy na rynku będą jednocześnie produkty starego i nowego typu, warto zwracać uwagę na etykiety i wybierać te, które mają oznaczenie. 

8. Jak długo ważny będzie bon z automatu kaucyjnego? 

Chociaż ustawa nie określa dokładnego terminu, Ministerstwo Klimatu i Środowiska rekomenduje, by bon był ważny co najmniej miesiąc. Bon jest praktycznym rozwiązaniem, ponieważ automaty nie muszą być wyposażone w gotówkę, a konsument i tak ma zagwarantowany zwrot pieniędzy. 

9. Jakie cele ma spełnić system? 

Najważniejsze cele to: zwiększenie poziomu selektywnej zbiórki opakowań (77% od 2025 r., 90% od 2029 r.) oraz wprowadzenie minimum 25% recyklatu w plastikowych butelkach już od 2025 roku.  

Podsumowanie – co warto zapamiętać? 

Każdy konsument, oddając butelkę czy puszkę, będzie uczestniczył w obiegu zamkniętym, zyskując zwrot pieniędzy i dbając o czystsze otoczenie. 

Najważniejsze fakty: 

• start 1 października 2025,
• kaucja 50 gr lub 1 zł,
• obowiązkowe punkty zbiórki w sklepach powyżej 200 m²,
• brak konieczności okazywania paragonu. 

Dzięki systemowi Polska ma szansę znacząco poprawić wyniki w recyklingu. To rozwiązanie, które ma sprawić, że codzienne zakupy będą bardziej świadome i praktyczne – z korzyścią dla portfela i środowiska.